Cảnh giác với thủ đoạn “đội lốt, tráo người”

Tráo người làm giấy CMND bị phát hiện ở hầu hết các tỉnh, thành nhưng tập trung ở các địa bàn có nhiều khu công nghiệp đông dân cư, những nơi tình hình di dịch cư phức tạp như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Nghệ An, Nam Ðịnh, Ðồng Nai, Quảng Nam… Cao điểm, có địa phương mỗi năm phát hiện gần 100 trường hợp tráo người làm CMND, thủ đoạn gian lận ngày càng tinh vi. Ðể tiếp tục đi xuất khẩu lao động, Ðào Duy Hùng, sinh năm 1974, ở xã Cổ Loa, Ðông Anh (Hà Nội) dùng hộ khẩu gia đình, lấy tên, lai lịch của em ruột là Ðào Duy Hà làm thủ tục xin cấp lại CMND. Bề ngoài Hùng và Hà rất giống nhau nên ông Lê Ðăng Thế, Phó Công an xã Cổ Loa đã ‘vô tư’ xác nhận. Nhưng qua xác minh tàng thư căn cước công dân, Phòng Hồ sơ Công an Hà Nội đã phát hiện thấy ảnh và vân tay không giống với hồ sơ gốc. Nhiều đối tượng đi lao động ở nước ngoài bị trục xuất về nước, muốn tiếp tục trở lại xuất khẩu lao động cũng áp dụng chiêu bài ‘râu ông nọ cắm cằm bà kia’. Hai lần xuất cảnh sang Ðài Loan bị trả về nước nhưng Nguyễn Thị Anh ở xã Xuân Hải, Nghi Xuân (Hà Tĩnh) vẫn nuôi giấc mộng xuất ngoại. Ðể được trở lại xứ Ðài, Anh mượn sổ hộ khẩu và ‘đội lốt’ tên chị Mai Thị Hiền ở xã Tân Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) đề nghị cấp lại CMND. Sau khi lọt qua hai ‘cửa ải’ là Trưởng công an xã Tân Lộc và Công an huyện Can Lộc, hành vi gian lận chỉ bị Phòng Hồ sơ Công an Hà Tĩnh vạch trần qua công tác cấp hộ chiếu.

Nhiều trường hợp còn tráo người để hoàn tất thủ tục nhập cảnh định cư ở nước ngoài. Thực hiện yêu cầu của Sở Ngoại vụ TP Hồ Chí Minh, Công an tỉnh Phú Yên đã xác minh CMND của Nguyễn Thị Mỹ, sinh ngày 2-1-1968, nguyên quán Cảnh Phước, Hòa Tân Ðông, Ðông Hòa (Phú Yên) do Công an Phú Yên cấp ngày 27-3-1995. Ðây là trường hợp xin thị thực nhập cảnh sang Hoa Kỳ theo diện trẻ lai. Kết quả cho thấy CMND đó là giả. Khi Võ Thị Minh Ngọc ở Bình An, Lợi Bình Nhơn, thị xã Tân An (Long An) đến Sở Tư pháp Long An xin cấp lý lịch tư pháp xuất cảnh Ðài Loan theo chồng, hành vi làm giả giấy CMND mang tên chị ruột là Võ Thị Hải Yến lập tức bị phát giác. Trước tiêu chuẩn đòi hỏi của cơ sở tuyển dụng như độ tuổi, tay nghề, bằng cấp, hộ khẩu…, một số đối tượng đối phó bằng cách tráo người làm CMND mong cơ hội kiếm được việc làm. Ðiển hình, trường hợp Phan Văn Hòa ở Nhị Bình, Chân Thành (Tiền Giang) không đủ tuổi xin việc đã mạo danh Phan Hoàng Hiệp ngụ cùng xã làm giấy CMND. Nhiều đối tượng lộ nguyên hình là tội phạm truy nã mặc dù đã thay tên đổi họ hết sức tinh vi, cuối cùng vẫn phải ‘chui đầu vào rọ’. Qua tra cứu tàng thư căn cước công dân theo đề nghị của Công an Ðồng Nai, Phòng Hồ sơ Công an Phú Yên phát hiện Trần Văn Tối, nguyên quán Phú Khánh (Phú Yên) chính là Trần Tỏi, sinh ngày 7-10-1941, ở Hòa Thắng, Tuy Hòa (Phú Yên) đã bị cơ quan điều tra ra lệnh truy nã. Ngay lập tức, Tỏi bị bắt và lãnh án ba năm tù giam.

Sở dĩ các đối tượng có thể thực hiện trót lọt hành vi gian lận nêu trên là do lực lượng chuyên môn còn sơ hở và thiếu sót trong quá trình tiếp nhận, cấp phát, tra cứu phục vụ cấp CMND; cũng như nhận thức của người dân về trình tự, thủ tục cấp CMND chưa đầy đủ, còn xem nhẹ các quy định của pháp luật. Mặt khác, công an xã, thị trấn chưa nắm chắc nhân khẩu trên địa bàn mình quản lý, còn chủ quan, bỏ qua một số công đoạn trong quy trình xác nhận làm CMND; không có biện pháp xác minh kịp thời các trường hợp lý lịch chưa rõ ràng, có nghi ngờ. Ngoài ra, nhằm hoàn tất thủ tục xuất nhập cảnh đưa người ra nước ngoài trái phép hoặc đi lao động nước ngoài không đủ điều kiện; bọn tội phạm thuê những người khuyết tật, người chưa có nhu cầu làm CMND, người chưa xuất cảnh, giả vờ báo mất CMND làm thủ tục xin cấp mới, cấp lại. Cao thủ hơn, đối tượng làm giả học thuộc tên, tuổi, số CMND, sơ lược lý lịch của người cho thuê và cả họ tên trưởng công an, chủ tịch UBND xã nơi người cho thuê cư trú để trả lời, qua mặt cán bộ tiếp nhận hồ sơ. Một quái chiêu phổ biến khác là hơ nóng hoặc dùng dao lam bóc ảnh có đóng dấu giáp lai chìm của cơ quan công an rồi dán ảnh của mình vào, ép lại plastic hoặc dùng kỹ xảo vi tính, phô-tô mầu, in lưới, tẩy xóa sao chép lại tạo CMND rởm. Từ đó, ‘bảo bối’ này được dùng để hợp pháp hồ sơ, lừa đảo, tống tiền, cầm đồ hoặc trốn tránh sự trừng phạt của pháp luật khi bị truy nã. Nhiều đường dây làm giả CMND đã xuất hiện, trong đó không chỉ những người ‘nhẹ dạ cả tin’ bị lôi kéo mà còn cả cán bộ cấp xã. Theo Thượng tá Lê Lương Sơn, Phó trưởng Phòng Hồ sơ Công an Hà Nội, thời gian cấp CMND được rút ngắn theo hướng giảm tối đa phiền hà, sách nhiễu cho nhân dân, đòi hỏi cán bộ công an càng phải nhạy bén, tinh thông nghiệp vụ mới kịp thời phát hiện, không để ‘lọt lưới’ các trường hợp tráo người làm CMND rởm. Ða số trường hợp biết rõ khai gian dối lý lịch để làm thủ tục xin cấp CMND là vi phạm pháp luật nhưng khi bị phát giác lại viện lý do, hòng xin cán bộ thông cảm.

Bịt kẽ hở, trừ gian lận

Mặc dù thủ tục làm, cấp CMND phải qua các khâu đối chiếu, kiểm tra nhưng thực tế vẫn có trường hợp không bị phát hiện hoặc phát hiện muộn, gây khó khăn, phức tạp cho công tác quản lý Nhà nước về ANTT. Giấy CMND không còn giá trị, trong khi truy tìm danh tính người tráo ảnh trong CMND rất khó khăn, vì chỉ bị phát hiện khi phạm tội. Tình trạng này vẫn còn diễn ra, chưa được xử lý triệt để do nhiều khó khăn, vướng mắc phát sinh. Những trường hợp tráo người làm CMND chỉ bị xử lý hành chính theo Nghị định của Chính phủ, ngoại trừ các trường hợp có liên quan về hình sự. Việc quản lý, cấp lại giấy khai sinh của ngành tư pháp vẫn còn hạn chế, chưa chặt chẽ trong khi thực tế phát hiện không ít trường hợp liên tục thay đổi, điều chỉnh năm sinh, họ tên đệm khác nhau trong thời gian ngắn, dễ tạo kẽ hở để các đối tượng lợi dụng chỉnh sửa CMND, che giấu tung tích và sử dụng nhằm mưu đồ xấu. Thượng tá Nguyễn Ðức Toại, Trưởng phòng Hồ sơ Công an tỉnh Nghệ An cho biết, cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ công tác tàng thư chưa được đáp ứng, phương tiện bảo quản chủ yếu là tủ tờ khai, chỉ bản vừa thiếu vừa cũ. Việc tra cứu phục vụ cấp CMND vẫn hoàn toàn thủ công, bất cập, trong khi số lượng yêu cầu tra cứu ngày càng tăng, đề án áp dụng công nghệ thông tin tàng thư CMND vẫn chưa được phê duyệt triển khai do thiếu kinh phí.

Xuất phát từ xu thế hội nhập kinh tế quốc tế cũng như tác động mặt trái cơ chế thị trường, việc người Việt Nam xuất cảnh lao động, làm ăn cũng như một số đối tượng vi phạm pháp luật trong nước lẩn trốn ra nước ngoài hoặc lợi dụng giấy tờ giả để hoạt động phạm tội sẽ diễn biến phức tạp hơn, nhất là nạn tráo người làm CMND. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải rà soát, chấn chỉnh quy trình cấp phát CMND, tra cứu tàng thư, đăng ký quản lý hộ khẩu, nhân khẩu bảo đảm chặt chẽ để kịp thời phát hiện ngăn chặn, tránh sơ hở; đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp tráo người làm CMND, làm giả CMND. Cán bộ chức năng quản lý chặt chẽ nhân hộ khẩu, nắm chắc từng hộ, người để việc xác nhận lý lịch đúng, đầy đủ theo quy trình xác nhận cấp CMND; chú ý xác minh triệt để, cụ thể trước khi ký xác nhận các trường hợp nhạy cảm, có dấu hiệu khả nghi. Một biện pháp quan trọng khác là tăng cường tuyên truyền phổ biến quy định của pháp luật về việc cấp CMND để người dân có nhận thức đúng, tự giác chấp hành, không tiếp tay và chủ động tố giác những hành vi gian dối làm CMND. Ứng dụng khoa học và công nghệ thông tin, điện tử hóa việc cập nhật, kết nối, khai thác, xử lý thông tin, cơ sở dữ liệu từ CMND để có thể cho kết quả chuẩn xác, nhanh nhất khi cấp lý lịch tư pháp cho công dân, theo yêu cầu tra cứu của cơ quan chức năng,  kịp thời phát hiện, ngăn chặn các vụ tráo người làm CMND.

Nguồn: Nhân dân cuối tuần